Vandaag is het 83 jaar geleden dat 33 Nederlanders in het bos nabij de vliegbasis Soesterberg door de bezetter werden gefusilleerd. 15 van deze 33 moedige mensen maakten onderdeel uit van de verzetsgroep Deventer-Terwolde-Twello-Voorst.
Op de executieplek van destijds, enigszins verscholen in het bos, is een bescheiden monument ingericht. Een eenvoudig houten kruis en een steen met bronzen gedenkplaquette, waarop de namen van de drieëndertig vastgelegd. Bij dit monument werd vandaag herdacht en stilgestaan bij de gebeurtenis van toen. Met een plechtigheid en kransleggingen werd eer betoond aan deze 33 mannen en stilgestaan bij het offer dat zij brachten voor de vrijheid in Nederland.
Burgemeester Paula Jorritsma-Verkade hield een toespraak en legde namens het gemeentebestuur van Voorst een krans bij het monument.
Toespraak burgemeester Paula Jorritsma-Verkade
Dank u wel voor de uitnodiging om hier in Soesterberg voor de tweede maal te mogen spreken als burgemeester van de gemeente Voorst.
15 van de 33 verzetsstrijders die hier 83 jaar geleden zijn gefusilleerd maakten onderdeel uit van de verzetsgroep Deventer-Terwolde-Twello-Voorst.
Er is een connectie tussen deze verzetsmensen en de CPN, de communistische partij Nederland. De nazi’s zagen het communistische bolsjewisme als onderdeel van de ‘Joodse samenzwering’. Communisten werden daarom door de nazi’s beschouwd als staatsgevaarlijk. Na de inval van de Duitsers in Nederland werden communistische partijen verboden. Zij gingen daarop in verzet en streden vanuit de illegaliteit tegen de bezetting.
Vandaag staan we letterlijk stil bij de moord op 33 mannen. U bent hier. Jullie zijn erbij. U had vandaag ook iets anders kunnen doen. Maar u koos ervoor hier te zijn. Om te luisteren en om samen te zijn. Om samen te herdenken. Daarmee eert u de nalatenschap van 33 moedige mensen.
Waar mensen samenkomen, ontstaan verhalen. Verhalen vertellen is misschien wel de oudste vorm van menselijke verbinding. Op elke plek, in iedere cultuur, geven we via verhalen aan elkaar door wie we zijn, wat ons drijft, waar we vandaan komen. Zolang we vertellen, blijven we verbonden.
Polarisatie en uitsluiting lijken vaak iets van ver weg, of van lang geleden. Maar wie goed kijkt, ziet het verleden pal naast zich. Polarisatie over Gaza, Oekraïne, klimaat, vaccinaties, stikstof, asiel, zwarte piet. Het zou goed en mooi zijn als deze discussies draaien om oplossingen, maar steeds vaker verdelen ze families, klaslokalen, vriendengroepen en hele samenlevingen.
Ik neem u mee naar de film ‘The Wave’, gemaakt in 1981. Ik weet niet of iemand van u deze film gezien heeft? In deze film vraagt een Amerikaanse leerlinge van een middelbare school aan haar geschiedenisleraar hoe het kon dat zo veel Duitsers achter Hitler aan konden lopen. De leraar begint een project, The Wave, en dat loopt compleet uit de hand. Het erge is: de film is gebaseerd op een waargebeurd verhaal. Het speelde zich in 1967 af op een High School in Californië. Wat mij betreft, mag telkens weer bij lessen geschiedenis of maatschappijleer deze film getoond worden. Als je kwaad wilt, kun je hele groepen mensen tegen elkaar opzetten. Zo erg dat ze elkaar gaan haten en overgaan tot geweld.
En weet u: niet het kwaad van enkelen, maar het zwijgen van velen laat onrecht groeien. De Joodse filosofe Hannah Arendt noemde het ‘de banaliteit, het alledaagse van het kwaad’. Het ontstaat niet uit haat, maar uit gewenning, meelopen, niet opstaan. Dat is geheel anders dan wat de 33 mannen, waarvoor wij hier nu samenzijn, deden. Niet meelopen, wél opstaan tegen onrecht!
Het gevaar wat ik hierboven benoem, is vandaag de dag door sociale media en algoritmes groter dan ooit. Extreme stemmen worden versterkt, algoritmes sluiten ons op in bubbels van gelijkgestemden en gelijkdenkenden. Sociale media zijn geen neutrale platforms, maar katalysatoren van verdeeldheid. Meer dan ooit hebben we moedige verbinders en hoopzaaiers nodig. Mensen die opstaan voor wat ons bindt en bewaken en beschermen wat ons lief is.
Verbinden wordt door velen gezien als soft “Thee drinken.” Maar er is juist moed nodig om te kiezen voor verbinding. Verbinden kost energie, levert gedoe op. Je krijgt er vaak geen lof voor, geen promotie en geen applaus. Voor verbinding is meer nodig dan goede bedoelingen. Het vereist ook structuren én spelregels die ons beschermen tegen macht, tegen verdeeldheid en tegen willekeur. Precies dáárom is de democratische rechtsstaat zo ongelofelijk belangrijk. Juist omdat mensen feilbaar zijn. Omdat emoties kunnen oplopen en groepsdruk kan ontsporen. Daarom hebben we een systeem nodig dat de menselijkheid en de gelijkwaardigheid van ieder mens waarborgt.
Geen enkel systeem is perfect; geen samenleving is zonder fouten of zonder onrecht. Maar de geschiedenis leert dat juist de inrichting van onze democratische rechtsstaat, met onafhankelijke rechters, een strikte scheiding der machten, de beste waarborg biedt tegen willekeur en het recht van de sterkste.
Opstaan heeft zin, zo laten ons de 33 mannen van Soesterberg zien. De monteur, de slager, metselaar, stukadoor, elektricien, grondwerker, fabrieksarbeider, student, schoenmaker en postbeambte, tuinman, chauffeur, landarbeider, restaurateur, bankwerker, metaalbewerker, motormonteur, gemeentewerkman, straatmaker, metaalzager en beeldhouwer. Hun moed laat zien dat het recht zal zegevieren, dat waarheid en menselijkheid het zullen winnen van angst, haat en onderdrukking. En dat naast moed ook áltijd hoop nodig is.
Laten we in hun voetsporen treden en het verschil maken. Niet als toeschouwers, maar als moedige verbinders en hoopzaaiers.
Dank u wel, dank jullie wel voor uw aandacht.