In aanloop naar Open Monumentendag op 13 september delen we een paar verhalen over een aantal monumenten die de gemeente rijk is. Dit is verhaal 2.
IJsselhoeven: unieke monumenten van welvaart
Open Monumentendag zet agrarisch erfgoed in de schijnwerpers. Er zijn weinig monumenten waarin de identiteit van de gemeente Voorst zo duidelijk zichtbaar is als bij de IJsselhoeven. Deze karakteristieke boerderijen, gebouwd tussen circa 1850 en 1930, vormen nog altijd markante bakens in het landschap. In de gemeente Voorst zijn ze vooral te vinden rond de dorpen Terwolde en Nijbroek.
Welvaart in de IJsselvallei
De negentiende en begin twintigste eeuw was een bloeiperiode voor de agrarische IJsselvallei. De vruchtbare kleigrond leverde rijke oogsten op, en de veeteelt — met als trots het Maas-Rijn-IJsselvee, een inmiddels bedreigd ras roodbonte koeien — zorgde voor aanzienlijke inkomsten. Ook de bloeiende fruitteelt droeg bij aan de welvaart. In het voorjaar kleurde de hele vallei wit en roze van de bloesem. Met de opbrengsten werden niet alleen de bedrijven uitgebreid, maar ook de woonhuizen verfraaid. Vooral het voorhuis van de boerderij werd rijkelijk versierd, vaak in de toen populaire neostijlen. Een enkele hoeve kreeg zelfs uitbundige Jugendstil-versieringen. Dit leidde tot een uniek type boerderij, dat nu bekendstaat als de IJsselhoeve.
Hoewel geen IJsselhoeve precies hetzelfde is, delen ze veel kenmerken. De meeste hebben een T-vormige plattegrond, met het voorhuis haaks op het achterhuis. Bovenin het voorhuis bevonden zich ruime zaadzolders — typerend voor de IJsselhoeven — en in sommige gevallen waren onderin grote kelders voor fruitopslag. De oprit leidde meestal naar het achtererf bij de schuren, terwijl het voorhuis juist werd omgeven door een siertuin in Engelse landschapsstijl, compleet met solitaire bomen zoals rode beuken.
De uitdagingen van nu
Tegenwoordig zijn veel IJsselhoeven geen actieve boerderijen meer. Schuren blijven leeg en onderhoud is kostbaar. Waar nog wél wordt geboerd, zijn vaak grote stallen nodig. Dit verstoort soms het historische evenwicht in het erfbeeld. Toch behouden deze gebouwen hun betekenis als cultuurhistorisch erfgoed én als beeldbepalend onderdeel van het landschap van de gemeente Voorst en de IJsselvallei.
Bezoek de IJsselhoeven
Mooie voorbeelden van de IJsselhoeve zijn de Blankemate aan de Blankematerweg (buitengebied Nijbroek) en de Juffer Aaltjes Erve aan de Middendijk in Nijbroek. Tijdens Open Monumentendag is een groot aantal IJsselhoeven voor iedereen te bezoeken — een kans om van dichtbij te zien hoe een rijk agrarisch verleden en karakteristieke architectuur samenkomen langs de IJssel.
Voor meer informatie en opengestelde IJsselhoeven kijk op: openmonumentendag.nl/comite/voorst