Vitaal platteland
Voorst is een gemeente met een sterke landbouw, al eeuwenlang. In het gebied tussen IJssel en Veluwe ligt een vruchtbaar en aansprekend boerenland. Voorst heeft oog voor de belangrijke rol van de landbouw en ziet de uitdagingen waar het platteland voor staat. De gemeente vraagt ervaren, onafhankelijke, agrarische coaches in gesprek te gaan met alle boeren in Voorst, op het eigen erf, aan de keukentafel. Boeren wensen perspectief voor hun toekomst en de gemeente streeft naar een vitaal en leefbaar buitengebied. In een gesprek komt er veel op tafel.
Coach die luistert
Een team van 4 professionele agrarische coaches wordt geselecteerd en boeren worden per postcodegebied, per brief uitgenodigd voor een gesprek. Er komt een bellijst, om boeren die zich niet zelf aanmelden te kunnen bellen om een afspraak te maken. Het gesprek aan de keukentafel op het erf van de boer is mogelijk op vrijwillige basis, is anoniem, gratis en de boer kan eventueel zelf een coach kiezen. Het gesprek gaat bijvoorbeeld over wat er leeft en speelt bij de boer/in en welke kansen en mogelijkheden er zijn voor de toekomst. Het team van coaches belt boeren op vaste telefoonnummers om een afspraak te maken (de gemeente heeft geen 06 nummers van haar inwoners). Maar het merendeel van de boeren is niet goed bereikbaar via de vaste telefoon. Dan zit er niks anders op dan erlangs te gaan, het idee uit te leggen en te vragen of boeren toch vooral mee willen doen met een gesprek. Hoe meer boeren er meepraten, hoe breder het verhaal wordt over wat er leeft op het platteland.
"Een agrarische coach heeft kennis van de landbouw, wat er speelt en wat belangrijk is. De coach gaat in gesprek met u, over wat er bij jullie leeft en welke zaken er op je afkomen. Daarbij luistert de coach, vraagt door en vat samen wat er voor u van belang is, bedrijfsmatig en persoonlijk".
Geen coach nodig
“Het gaat goed hoor. Ik heb geen coach nodig en hoef dus geen gesprek”. Het is een vaak gehoorde reactie van boeren als ik hen vraag mee te doen aan het keukentafelgesprek. Coach Paulien meent dat het daar niet om gaat: “Het woord coach klinkt soms alsof je in nood bent en hulp nodig hebt. Het doel van dit keukentafelgesprek is juist praten over werk en thuis, met iemand van buiten de sector, van buiten je eigen erf, die begrijpt waar je mee bezig bent. Over actuele zaken in de landbouw, en de onzekerheden die er vaak zijn. Of over persoonlijke zaken zoals opvolging, waarbij ouders en kinderen soms heel verschillend tegen zaken aankijken. Ik zeg vaak: je hebt een groot bedrijf en geen raad van commissarissen waarmee je kunt overleggen. Nee, bij boeren gaat het vaak tijdens de koffie, er even tussendoor. Er wordt geen avond voor gepland of een afspraak voor gemaakt, om te praten over wat je bezighoudt. Terwijl dat zoveel oplevert. Soms vraagt een boer mijn advies, over hoe ik tegen bepaalde plannen aankijk. Het kan zijn dat een plan qua enthousiasme 100% kans van slagen heeft maar op regelgeving de helft. Dan geef ik een eerlijk antwoord. Richtlijnen van de gemeente zijn vaak niet in beton gegoten. Voorst wil veel groen. Dus als je wil bouwen, moeten er akkerranden of bos tegenover staan. Daar kun je creatieve oplossingen voor bedenken. De rood-voor-rood regels worden momenteel herzien. Ook daar gaat het gesprek over”.
Je hoeft niet ziek te zijn om beter te worden
Coach Dorine herkent het verhaal van collega Paulien: “Als coach stel ik vragen die niet elke dag gesteld worden, en die je als boer doen beseffen dat er keuzes zijn, en waarom je doet wat je doet. Binnen de huidige ontwikkelingen, met veel onzekerheden, is het lastig maar o zo belangrijk om erover te praten. Een buurman geeft je een snel antwoord terwijl iemand van buiten, die de juiste vragen stelt, je laat inzien welke positie je hebt. Boeren praten wel over de boerderij, maar verder doorpraten gebeurt vaak niet. Laat staan het plannen van een gesprek. En jezelf vragen stellen is nu eenmaal lastig. Het helpt om tegen iemand te praten. Daarmee luister je in feite ook naar jezelf. Als je het er echt over hebt, kom je vaker tot de kern van het verhaal. Zeker met iemand van buiten, die het lef en de kennis heeft om goed door te vragen. Dat doet een buurman namelijk niet. In mijn werk als agrarisch coach varieert het met wie ik spreek, soms met de boer of de boerin alleen, met meerdere personen van een maatschap of alleen met de kinderen. Het ‘rondje over het erf’ voorafgaande aan het gesprek vind ik prettig, helpt in het gesprek en schept vertrouwen. Ik spreek met ondernemers en omdat ik kennis van de landbouw heb kom ik vaak bij boeren. Dat klikt. Of het de landbouw wat oplevert, deze gesprekken? Ik geloof erin dat deze gesprekken zorgen voor beweging. Na bezinning is er weer een stap vooruit. Dat draagt bij aan een vitaal platteland. Goede ondernemers vragen als eerste een gesprek aan. Zij realiseren zich dat ze het niet alleen kunnen”.
Ondernemerschap
Coach Wim heeft het met boeren geregeld over het ondernemerschap van de boer. En over wat de samenleving vraagt en welke kansen dat geeft: “Als je erover denkt om bijvoorbeeld zelf vleespakketten te verkopen, kaas te maken en zelf te verkopen, of een boerderijwinkel te beginnen terwijl je gewend bent om al je melk aan die ene vaste afnemer te verkopen komt er een rol bij, die van verkoper. Dat is een nieuw element in het ondernemerschap. De vraag is dan of dat bij je past, of je er enthousiast van wordt. Geeft het energie of zie je er als een berg tegenop. Deze vragen zijn net zo belangrijk als de vraag of het rendabel zal zijn. Doen wat bij je past, anders werkt het niet. Iets anders is dat soms als een boer boos is, of onzeker over alles wat er op hem of haar afkomt en welke kant het uitgaat, door goed te luisteren naar wat ze op het bedrijf al doen en welke stappen er gezet zijn er eigenlijk al een mooie route gekozen is. Dat benoemen geeft dan rust. Als je samen zaken op een rij zet, geeft dat lucht en ruimte, en neem je een stukje onzekerheid weg. Het is mijn taak om vragen te stellen en te luisteren. En terug te geven van wat iemand zelf zegt. Als ik wegrijd van het erf, gaat het gesprek op het bedrijf door, soms in een nieuwe richting, en met een ander licht op de zaak”.
Niet op de bank met de billen bloot
“Als boeren bij het woord coach denken dat ze op de bank moeten liggen met de billen bloot, hebben ze het mis”. Volgens coach Neeltje is het belangrijk dat boeren hun geluid laten horen: “Als je wil dat er iets verandert, moet je je laten horen. Laagdrempelig en persoonlijk, in een gesprek aan de keukentafel bijvoorbeeld. Ik ga graag met boeren in gesprek, ook met boeren die stoppen of dat overwegen. De sector zit in hun hart en ze doen mee aan een gesprek voor hun collega’s, die door willen. In een gesprek sparren we in alle openheid, zonder agenda, zonder sturing. Het is als een spiegel voorhouden. Het zijn constructieve en inspirerende gesprekken. We inventariseren hoe het gaat, en hoe verder. Ruimtelijke ordening is een veel gebruikt onderwerp. Bijvoorbeeld rood-voor-rood en meer bebouwing op het erf, en hoe je kunt investeren in natuur. Het bestemmingsplan is weliswaar een vast gegeven maar als er van de honderd boeren zestig zijn met dezelfde wensen wordt er door de overheid echt wel naar geluisterd. De reactie na afloop van een gesprek is er altijd eentje van: prettig, inspirerend, ook om weer met bepaalde zaken aan de slag te gaan. Zaken komen in een ander daglicht te staan en boeren denken weer vanuit kansen. De beweging die je inzet, draagt bij aan de gewenste transitie van de landbouw”.
Zie ook voorst.nl/keukentafelgesprekken
- Opgesteld door: Hanneke Stegeman (schrijft over landbouw en natuur, interviewde boeren Lammers, Van Maanen, Goot Koerkamp en Lankhorst in de gemeente Voorst over de keukentafelgesprekken). Fietst langs boeren om hen te vragen mee te doen aan een gesprek want ‘demonstraties en omgekeerde vlaggen hebben de wereld wakker geschud, maar met elkaar in gesprek blijven is nu belangrijker is dan ooit’.